خبرگزاری بین المللی قرآنی ایکنا؛عقلانیت و ایمان؛ دو مؤلفه جدانشدنی دفاع مقدس / امروز باید رزمندگی را در حراست از بیت‌المال ثابت کرد

سخنگوی کانون دانشگاهیان ایران اسلامی با بیان اینکه دفاع مقدس بدون سازماندهی، طراحی و برنامه‌ریزی شدنی نبود، گفت: این فکر انتظام‌بخش نیز ریشه در تفکر امام(ره) از پیش از انقلاب داشت؛ در کنار آن نباید نقش ایمان و معنویت را نادیده گرفت و دفاع مقدس را به مثابه پازلی شامل تدبیر، عقلانیت، برنامه‌ریزی در کنار ایمان، اخلاص، شهادت‌طلبی و امدادهای غیبی دید.

چهلمین سالگرد هفته دفاع مقدس فرصتی مناسب برای تبیین ابعاد کمتر شناخته شده جنگ تحمیلی است که تناسب بیشتری هم با اقتضائات روزگار فعلی ما دارد. یکی از این ابعاد مهم الگوی مدیریتی دفاع مقدس و نقش تدبیر و عقلانیت و برنامه‎ریزی در این دوره است که در سایه توجه بیشتر به ابعاد حماسی و هیجانی نبرد هشت ساله، کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

قاسم جعفری که متولد ۱۳۴۷ در شهر راز در خراسان شمالی است، پس از پایان دوره سوم راهنمایی وارد حوزه علمیه قم شد و زمانی که پایه چهارم حوزه را می‌خواند در ۱۵ سالگی به عنوان رزمنده رزمی ـ تبلیغی وارد جبهه‌ها شد و در عملیات خیبر در سال ۱۳۶۲ حضور یافت و در همان عملیات، در منطقه هورالهویزه، به اسارت بعثی‌ها درآمد و دوران اسارت وی ۶,۵ سال به طول انجامید.

وی پس از دوران اسارات و بازگشت به کشور، تحصیلات حوزوی و دانشگاهی را ادامه داد و تا سطح دهم حوزه پیش رفت و موفق به اخذ دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی از دانشگاه شد.

ایکنا در این راستا گفت‌وگویی با این نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی و سخنگوی کانون دانشگاهیان ایران اسلامی، انجام داده که در ادامه می‌آید.

جعفری درباره جایگاه عقلانیت و تدبیر در دوران دفاع مقدس در کنار شور و حماسه‌آفرینی از سوی رزمندگان گفت: همه فکر می‌کنند جنگ ما فقط براساس یک حرکت عمومی توأم با شور و هیجان بوده و حتی از باب روحیه برای مردم گفته می‌شد شب عملیات رزمندگان با یک الله اکبر پیشروی می‌کردند و عراقی‌ها را عقب می‌راندند، اما واقعیت امر کاملاً متفاوت با این نوع روایت‌هاست.

وی افزود: برای اینکه مسئله به خوبی روشن شود باید ابتدا ویژگی‌های رهبر انقلاب و مؤسس و بنیانگذار انقلاب را شناخت؛ مؤسس انقلاب اسلامی کسی است که فکر تشکیلاتی او برای همه روشن است و ایشان در این راستا از آغاز نهضت درس حکومت اسلامی را در سال ۱۳۴۸ در نجف بیان می‌کنند. از برخی حاضران در جلسه نقل شده که به امام(ره) می‌گفتند این سخنان را برای چه کسانی مطرح می‌کنید؟ ایران که در اختیار حکومت شاه است و کشورهای عربی هم که وضع‌شان مشخص است. امام(ره) اما با متانت پاسخ دادند این سخنان من را خود شما انشالله اجرا خواهید کرد. این نشان می‌دهد امام(ره) هم فکر تشکیلاتی داشتند و هم به دنبال طراحی مبنای این تشکیلات بود.

وی افزود: دلیل دوم اینکه وقتی انقلاب به طور جدی شروع شد امام (ره) می دانستند با حرکات عمومی و صرف تکیه بر حضور خیابانی مردم کار به سرانجام مطلوب نمی‌رسد. در واقع از نظر امام(ره) هدف فقط تغییر وضع موجود با اعتراضات و تظاهرات مردمی نیست، چون اگر هم وضع موجود تغییر کند نهایتاً حرکت مردم به چیزی شبیه جنبش تنباکو یا نهضت ملی‌شدن صنعت نفت تبدیل می‌شود، اما نکته مهم داشتن برنامه برای پس از تغییر وضع موجود بود و امام(ره) تجربه همه این حرکات را داشت و لذا برای پس از پیروزی انقلاب هم برنامه و طرح داشت و بلافاصله دستور تشکیل شورای انقلاب را دادند و در ادامه نهادهای انقلابی مانند جهاد سازندگی، بسیج مستضعفین، سپاه، کمیته‌‌های انقلابی، بنیاد مسکن و ... را تأسیس کردند.

ابتنای معارف انقلاب اسلامی بر انتظام و برنامه‌ریزی

جعفری اظهار کرد: انقلاب اسلامی مبتنی بر معارفی بود که سراسر این معارف دعوت به انتظام، برنامه‌ریزی و حرکت براساس پیش‌بینی‌های عالمانه بود. حال با این اوصاف آیا مسئله‌ای مانند جنگ یا دفاع مقدس بدون سازماندهی، طراحی و برنامه‌ریزی شدنی است؟ قطعاً این‌گونه نیست. جالب این است که چون فکر انتظام‌بخش در وجود رهبری و سیاستگذار اصلی نظام وجود داشت برخلاف همه کسانی که به دنبال انحلال ارتش بودند، اما امام(ره) محکم در مقابل این حرف ایستاد و با صدای بلند فرمود کسانی که حرف از انحلال ارتش بزنند منافق هستند.

این نماینده پیشین مجلس بیان کرد: البته موارد مصداقی وجود داشته که موجب خرده گرفتن مخالفان و معاندان در خصوص بی‌برنامگی کل جنگ شده که در پاسخ باید گفت اینها حاکی از نبودن تجربه بوده است و الا اعتقاد به برنامه‌ریزی و حفظ اطلاعات و اقدام به موقع وجهه همت همه مسئولان بوده است. برای انجام هر عملیات ماه‌ها برنامه‌ریزی، کار اطلاعاتی و شناسایی میدانی، بررسی وضعیت اقلیمی و شرایط سیاسی انجام می‌شد. نباید فراموش کرد که ایران در دفاع مقدس در مقابل همه عالم قرار داشت و کسی کمکی به ما نمی‌کرد و همه کمک‌ها در اختیار صدام قرار می‌گرفت و بیشتر کسانی هم که تجربه نظامی و جنگی داشتند یا از کشور رفته بودند یا از مخالفان جمهوری اسلامی شده بودند و در چنین شرایطی ممکن است به لحظ ضعف تجربه اقدام اشتباهی هم به ویژه در سال اول جنگ رخ داده باشد.

جعفری ابراز کرد: اینها را باید در کنار عناصر نفوذی و خائن گذاشت که از جمله آنها بنی صدر به عنوان رئیس‌جمهور و جانشین فرمانده کل قوا بود. از طرفی افراد معتقد به انقلاب در ارتش، مانند شهید فلاحی و شهید صیاد شیرازی نیز آن زمان تازه در حال رشد بودند و لذا فرماندهان زبده و باتجربه اندک شماری داشتیم.

نقش ایمان رزمندگان در جبران نابرابری سخت‌افزاری

سخنگوی کانون دانشگاهیان ایران اسلامی بیان کرد: البته در کنار همه تدبیرها، برنامه‌ریزی‌ها و مآل‌اندیشی‌های مربوط به جنگ و دفاع مقدس، نقش ایمان، معنویت، دعا، ابتهال، اخلاص و امدادهای غیبی را در جبهه‌ها هرگز نباید نادیده بگیریم. بخش شور، هیجان، ایمان و انگیزه نقش مؤثری در دفاع مقدس به ویژه در شرایط نابرابری ادوات، تجهیزات و پشتیبانی‌ها داشت و همین مسئله جنگ را به جنگ اراده‌ها تبدیل کرده بود. آنچه در این وضعیت موجب ایستادگی و مقاومت رزمندگان می‌شد ایمان قوی و روحیه شهادت‌طلبی بود و لذا باید پازل جنگ را با هم دید و برنامه‌ریزی و شهادت‌طلبی و قدرت ایمان را در کنار هم گذاشت.

وی یادآور شد: البته خیلی از رزمندگان که به دیدار امام(ره) می‌رفتند و از امام می‌خواستند که برای آنها دعا کند که شهید شوند. امام(ره) می‌فرمودند من دعا می‌کنم شما پیروز شوید. در واقع رزمندگان برای شهادت به جبهه نمی‌رفتند بلکه می‌رفتند که بجنگند و از کیان کشور، اسلام، مردم و ناموس دفاع کنند و اگر در این راه شهادت هم نصیب‌شان می‌شد فیض عظیمی بود.

جعفری ابراز کرد: به عبارتی مدیریت و تدبیر و تمهيدات تهیه عده و عده کار بشری و وظیفه متولیان امور بود اما رهبری اصلی جریانات و حوادث میدانی مبتنی بر «فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ ۚ وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ رَمَىٰۚ وَلِيُبْلِيَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْهُ بَلَاءً حَسَنًا ۚ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ» (انفال، ۱۷) و «هُوَ الَّذِي أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِ وَبِالْمُؤْمِنِينَ» (انفال، ۶۲) پیش می‌رفت.

اقدامات مؤثر امام(ره) در مدیریت روحی و روانی جنگ

عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور اظهار کرد: نکته دیگر اینکه در عرصه روحی و روانی جنگ نیز مدیریت هوشمندانه‌ای حاکم بود و این مدیریت تنها محدود به عرصه نظامی و میدانی نبود. یکی از مسائل مهم در صحنه جنگ این است که مدیریت عالی جنگ بر اعصاب خودش مسلط باشد. روز آغازین جنگ که دشمن به تهران حمله هوایی کرده بود و مسئولان آشفته شده بودند امام(ره) با آرامش فرمودند دزدی آمده و سنگی انداخته و رفته است. به تعبیر رهبر معظم انقلاب وقتی دشمن به دزد تشبیه می‌شود؛ یعنی رفتنی است چون دزد نامشروع است و نمی‌تواند جای پای ثابتی داشته باشد و از طرفی این جمله تشویق می‌کند که در حال جنگیدن با دزد هستیم و تأثیر روانی بسیار خوبی دارد.

جعفری اضافه کرد: یکی دیگر از نکات مهم در مدیریت روانی جنگ از سوی امام(ره) این است که در سرتاسر سخنان ایشان، هیچ‌گاه مخاطب امام(ره) ملت عراق نبود و نمی‌فرمودند ما با عراق می‌جنگیم بلکه می‌گفتند ما با صدام و حزب بعث می‌جنگیم در حالی که صدام همواره تلاش می‌کرد به اعراب بفهماند از آنها در مقابل ایران دفاع می‌کند.

این نماینده پیشین مجلس اظهار کرد: همچنین زمانی که عراق حمله به شهرها و بمباران مناطق مسکونی و مدارس و بیمارستان‌ها را آغاز کرد با این هدف بود که اگر ایران اقدام متقابل کرد آن را به دشمنی ایران با مردم عرب تعبیر کند. اما مدیریت روانی ایران براین اساس در قالب اعلامیه و اطلاعیه‌ شکل گرفت که اولاً ایران مردم عراق را هدف قرار نمی‌دهد و ثانیاً اگر براساس آیه «فَمَنِ اعْتَدَىٰ عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَىٰ عَلَيْكُمْ» (۱۹۴، بقره) بنابر اقدام متقابل شود از قبل به مردم عراق اطلاع داده می‌شد تا منطقه مورد حمله را تخلیه کنند.

وی تصریح کرد: در واقع در لحظه به لحظه جنگ، چه قبل از عملیات چه در حین و بعد عملیات و حتی در دوران اسارت، مدیریت و طراحی به لحظ میدانی و روانی حاکم بود و نباید برخی خطاها و اشتباهات در طی هشت سال را به کل آن دوران تعمیم داد. کسانی که معتقدند جنگ فاقد برنامه‌ریزی بوده، می‌خواهند حقیقت را به طور کامل انکار کنند که در پاسخ به آنها باید این آیه قرآن را گفت که «وَلَا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَكْتُمُوا الْحَقَّ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ (و حق را به باطل درنياميزيد، و حقيقت را -با آنكه خود مى‌دانيد- كتمان نكنيد.) نتیجه تجربیات ارزشمند دفاع مقدس امروز همین جایگاه استراتژیک و فوق استراتژیک جمهوری اسلامی است که دشمن حتی جرئت تجاوز را پیدا نمی‌کند و از قدرت ایران حساب می‌برند.

سبقت مسئولان در کار خیر؛ ویژگی خاص دوران دفاع مقدس

جعفری درباره آفت فراموشی ارزش‌های دوران دفاع مقدس از سوی مسئولان به ویژه در موضوع ارتباط مردم و مسئولان گفت: انسان‌هایی که کیاست مؤمنانه دارند همیشه سعی می‌کنند گذشته را چراغی فراروی آینده قرار دهند. لذا تجربه بسیار ارزشمند دفاع مقدس باید چراغ راه آینده قرار گیرد. زوایایی در جنگ وجود داشت که باعث ماندگاری این مقطع تاریخی شد. به عبارتی افتخار جنگ ما تعداد کشته‌های دشمن نیست بلکه زمانی که از فرماندهان جنگ صحبت می‌کنیم نکات اخلاقی و مدیریتی آنها در قبال رزمندگان و نیروهای زیردست بیان می‌شود.

وی ابراز کرد: شهید قاسم سلیمانی تعبیر زیبایی دارد که شهدایی مانند باکری‌، احمد کاظمی و همت خودشان جلو می‌رفتند و دیگران را به جلو رفتن دعوت می‌کردند نه اینکه بمانند و به دیگران بگویند جلو بروید. اینها ویژگی خاص حاکم بر آن دوران بود و این روحیه سبقت در کار خیر امروز در میان مسئولان خیلی کمتر مشاهده می‌شود. مثلاً در آن دوران وقتی می‌خواستند فرمانده سپاه را در هر شهری انتخاب کنند کسانی که در مظان انتخاب شدن بودند غایب می‌‌شدند و زمانی که فرمانده انتخاب شد می‌آمدند تا فرد شایسته‌تر انتخاب شود. اما الان افراد بیشتر برای نشستن در صندلی یک مسئولیت از همدیگر سبقت می‌گیرند.

غلط بودن تصور تکرار نشدن نسل جبهه و جنگ

جعفری تأکید کرد: اما از طرفی اگر کسانی این‌گونه تصویر کنند نسل جبهه و جنگ و فرماندهان آن دوره، با وجود توفیقات بزرگی که داشتند، دیگر تکرارشدنی نیستند در واقع یک ملت و تمدن را ابتر محسوب می‌کند و این دیدگاه غلطی است. رهبر معظم انقلاب در همه سخنان خود امید بسیاری به جوانان دارند و لذا امروز آن حماسه‌ها قابل تکرار است، اما امروز شرایط متفاوت است.

وی ابراز کرد: رهبر معظم انقلاب زمانی به مسئله جهاد کبیر در کنار جهاد اصغر و جهاد اکبر اشاره کردند؛ جهاد کبیر یعنی جهاد همه‌جانبه‌ای که ابعاد سیاسی، نظامی، اجتماعی، اعتقادی، فرهنگی، امنیتی، علمی و ... را در برمی‌گیرد و امروز نیروهای ما باید در قالب چنین جهادی تربیت و سازماندهی شوند. یکی از ویژگی‌های دوران دفاع مقدس حساسیت ویژه نسبت به بیت‌المال و جلوگیری از حیف و میل آن بود و اگر کسی بی‌دلیل شلیک می‌کرد دیگران ملامتش می‌کردند که این فشنگ از بیت‌المال است. امروز سنگرهایی داریم که خالی است و یکی از این سنگرها، سنگر صیانت از بیت‌المال است و باید با روش‌های امروزی رزمندگی خود را با نظارت درست و پیشگیری به موقع ثابت کرد.

 وی اظهار کرد: اگر این کار را می‌کردیم این اختلاس‌ها و مفاسد اتفاق نمی‌افتاد و یا عناصر نفوذی در حساسترین مراکز حاضر نمی‌شدند. باید امروز با همین جوانان متخصص و متعهد این سنگرهای خالی را پر کرد و به اعتقاد من این شدنی است و اگر کسی فکر کند نسل دفاع مقدس تکرار نمی‌شود اشتباه است و این جوانان می‌توانند‌ میراث‌داران همان نسل برای صیانت از کیان کشور و اسلام باشند.

گفت‌وگو از مهدی مخبری

انتهای پیام