یادداشت/ زنگ مدرسه ، کلاس دانشگاه ، شور مهر

اگر قرار است یک جشن واقعی برگزار کنیم بر خلاف خیلی موارد که بهانه ای بیش نیست، شور تعلیم و تعلم یک دلیل واقعی است .شتاب بیش از ۱۳ میلیون دانش آموز ، قریب به یک میلیون معلم ، ۴.۵ میلیون دانشجو و قریب به ۱۰۰ هزار استاد دانشگاه برای اجتماع در محفلی که بهترین محافل است و امام معصوم ع با همه ارج و قربی که عبادت دارد مذاکره علم و علما را در شب قدر افضل اعمال می داند رستاخیزی شور آفرین است.

علم دارای ارزش ذاتی است و عقل و نقل موید این مدعاست . قرآن کریم می گوید اگر خدای متعال عبد مومنش را به درجه ای رفعت شان داده است ،برای بنده مومن عالمش ، درجاتی رفیعه نهاده است(..يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ ۚ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ) المجادلة 11] خدای علیم همچنان که به تعلیم و تعلم و زانوی ادب زدن در برابر دانشمندان فرا می خواند به نافع بودن علم هم اهتمام می ورزد.

در قاموس دینی برخی علوم فضله محسوب می شوند یعنی گر چه بودش یک مزیت است اما چه بسا به بهای عمر و هزینه هایی که برای کسب آن پرداخت می شود ، نیرزد. معلم فارسی می گفت بچه ها " دبستان " یک واژه ترکیبی است ؛ ( ادب + ستان ) در واقع گذشتگان صالح ما بر این باور بوده اند که خروجی مدرسه باید بشود انسانی محلا به ادب و فضائل انسانی.

لابد پرسش های پنهانی ذهن های ما را حک می کند که آیا محصول مدرسه های امروزین همین است ؟! آیا ما معلم ها - فرقی ندارد مدرسه یا دانشگاه - مربا شده ایم که در کسوت مربی خودنمایی می کنیم ؟ خدا خیرش دهد آن پیر دیر را که در محفل رمضانیه با استادان گفت : "استاد و معلم نقش منحصر به فرد دارد . استاد امیدوار، مثبت اندیش ، دارای عزم و نیت قاطع برای خدمت ، معتقد به اصالت سرزمین ، مبانی دینی و انقلابی بسیار اثر گذار است . و البته عکس این هم صادق است.

شما استادان باید اعمال ولایت علمی بر دانشجویان بنمایید ،" اعمال ولایت علمی یعنی نفوذ معنوی و جریان طبیعی روح قوی معلم در مملکت وجود شاگرد و دانشجو (..رَفَعْنَا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضًا سُخْرِيًّا ۗ ..) الزخرف 32] تسلط و احاطه علمی یک معلم ، شرط اساسی تکیه زدن بر کرسی معلمی و استادی است ؛ اما باید دید امثال نگارنده قبلا بر کشور وجودش چیره شده است و مراتب تزکیه و تحلیه را در حد انتظار به شاگردی نشسته است و راه های تباهی اعتقادی و اخلاقی بر خویشتن بسته است یا نه؟

یاد آن استاد صاحب نفس به خیر می فرمود : از آنها نباشید که می گویند " احب الصالحین و لست منهم " یعنی بر حذر باش از این که در قول به ستایش نیکان نشینی و در عمل بر مرامشان نباشی . باز همان پیر حکیم می فرمود : " دانشگاه باید مرکز علم ، نوآوری و اثرگذاری بر جامعه باشد .از همان ابتدا سلطه گران اجازه ندادند محصول علمی دانشگاه متناسب با شرایط ایران باشد.

جنبه های نوآوری را در اختیار خود گرفتند و اثرگذاری را از طریق دستگاه های فرهنگی و امنیتی محسوس و نامحسوس مدیریت کردند . سعی کردند متاع علمی دست دوم به دانشگاه ما بدهند و آنجا را پایگاه انتقال ارزش های غربی به جامعه ایرانی قرار دهند.

با همه این ها دانشگاه پای کار انقلاب و امام آمد ." البته برخی از ماها زحمت نمی کشیم ، از شدت کار عرق نمی ریزیم . در طی مراحل حیات خضر صفتانی را به همرهی نمی گیریم اما در وادی اوهام خود را بر عرش افتخارات نشانده ایم و با ادعاهای گزافمان گوش فلک را ناکار کرده ایم .او می گفت : " یک استاد به دو شیوه اثرگذار است الف : شاگرد پروری ب : نقش آفرینی در خارج دانشگاه.

شما باید برای آینده پر مساله دانشجو پرورش دهید تا از حباب وابستگی بیرون بیاییم . " آیا ما در حوزه تدریس خود چنین نقشه ای فردی یا جمعی تدوین کرده ایم یا در یک روز مرگی دچار گذران زندگی باری به هر جهت شده ایم ؟ طرح این سوالات هرگز به معنای نادیده گرفتن شان و تلاش سکانداران عرصه علم نیست اما فاصله وضع موجود تا حال مطلوب را هم باید به دیده اعتبار نگریست.

البته در خصوص مدرسه انکار نکنیم که متون درسی دشوارند و حجیم . والدین با راه حل ها و فرمول های مورد نظر کتاب های تدوین شده نا آشنایند و بسیاری معلمان این عارضه را مثبت می انگارند . موسسات آموزشی خارج از مدرسه و مولفین کتب کمک درسی بر توجیه این مطلب دامن می زنند . حافظه محوری یکی از بلایای خانه کرده در کالبد آموزش کشور است.

چالش های فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی از فرایند جذب معلم تا توزیع ناعادلانه امکانات و نیرو بر فرایند مدیریت و آموزش سایه افکنده است . مدیران و وزیران به نوبت می آیند نغمه های خود ساز می کنند و افسوس که در بس تری می نوازند که چون می روند چنان خرمی در آن نغمات نبوده است که مردم به یاد بسپارند.

البته محیط ناسازگار نغمه های خوش مدیریتی و محتوایی را هم اگر بوده است برنمی تابد . راستش را بگویم از بیان یک واقعیت همه هراسانیم یعنی بخش عظیمی از استادان و معلمان ما شاید کمتر از بازاری و صنعتگر برای به روز شدن دانش و تحول در روش آموزش دهی وقت می گذارند اما کسی جرات گفتنش با صراحت را ندارد چون مدعی زیاد است و متهم به توهین و غیره خواهد شد.

رای برای یک مجلسی ، حفظ شرایط و نوعی محبوبیت برای یک وزیر ، ژست حاکمیتی برای مدیران خاص برخی از همین ملاحظات است .اواخر شهریور یکی از سالها که رییس دانشگاه بودم به مجمع حدود دویست نفره مدیران مدارس یک منطقه دعوت شدم ؛ در ابتدا متواضعانه پرسیدم در این سه چهار ماه چند نفر گاهی مطالعه داشته اند ، تنها ۳ یا ۴ نفر دست برداشتند و نه بیشتر ، یکی دیوید کاپرفیلد به انگلیسی خوانده بود یکی جلد یک رمان کلیدر و یکی کتاب معاد حاج محسن قرائتی.

آن روز پیشنهاد دادم ای کاش! عزیزان معلم دست به قلم می بردند و لااقل به ازای هر سال سابقه تدریس یک یا چند خاطره پیش آمده در مدرسه را می نوشتند. البته که این دست به قلم شدن برکت ها داشت و به سایر ساحت های مطالعه نیز قد می کشید. نمی گویم اهل درس و قلم در این قشر کمند اما آنان که با قلم دچار متارکه عاطفی اند نیز پر شمارند. من می پذیرم که وضع نامناسب معیشت و احساس تبعیض و یا وقوع آن عاملی اثرگذار بر این مقوله است لیک اسب براق معلمی را که مرکب عشق است و شور و سوز درون ، نباید با کاستی هایی اینچنین لگام زد و سوارانش را به مقصد نارسیده وانهاد.

معلم چون انبیاء انسان ها را به امانت می گیرد . آدم می پرورد و بر جام جانشان ادب می ریزد . در کتاب لذات فلسفه جمله جالبی دیدم که روم را سربازان و جنگاوران مسلح شکست ندادند بلکه مادران آلمانی با زاد و ولد فراوان و فرزند پروری خویش مغلوب ساختند.

از سویی معروف است که گفته شد اگر می خواهید کشوری را در اختیار خود بگیرید باید برای تسلط بر آموزش و پرورش آن کشور همت بگمارید. کاش همچون تجربه مجلس هفتم یک بار ۵ یا ۷ میلیارد دلار برای نوسازی و بهسازی و تجهیز و هوشمند سازی و ترمیم نگاه فرهنگی حدود یک صد و ده هزار واحد آموزشی مصوب گردد . کاش برنامه اقدام دقیق سند تحول طراحی و اجرا گردد و قدمی اساسی برای تامین حقوق و مزایا برداشته شود تا دیگر معلم عزیز حرف از مضیقه معاش بر زبان نراند و کاش ..

در هر صورت اول مهر فرصت مغتنم و گاه دانش و اندیشه است خوب است هر کسی به مقتضای مکنت - به کسر میم - و مکنت - به ضم میم - خویش تلاش کند تا بر وظایف خود وقوف یابد و عمل کند. شهروند به گونه ای ، دانش آموز و دانشجو و و معلم و استاد به گونه ای و مدیران و مسوولان سطوح مختلف در خور امکانات و توقعات از هر کدام به گونه ای باید پا در میدان نهند و کارها را درست به پیش برند. در هر دو بخش اسناد خوبی تهیه شده است " سند تحول بنیادین آموزش و پرورش " نقشه جامع علمی کشور ، " سند چشم اندتز ۱۴۰۳ " " سند اسلامی کردن دانشگاه ها " سیاست های کلان اجرای ابلاغی در هر مورد و ..که امیدواریم در اجرای آن همه اهتمام کنیم و سرنوشت ملت و آینده فرزندان خود را به ساخته و پرداخته دیگران همچون سند ۲۰۳۰ گره نزنیم./

انتهای پیام